‘Φάε το σπανάκι σου’, φωνάζουν οι μαμάδες σε όλο τον κόσμο. Και όσο κι αν τα παιδιά προσπαθούν να αποφύγουν τα λαχανικά, οι μαμάδες γνωρίζουν πόσο μεγάλη θρεπτική αξία έχουν αυτές οι τροφές. Αλλά, τώρα τελευταία, οι ερευνητές ανακαλύπτουν, όλο και περισσότερο, κάποια πράγματα που δεν είναι καθόλου ευχάριστα για την διατροφή μας:
Οι τροφές που τρώμε, ιδιαίτερα τα λαχανικά, μπορεί, πιθανόν, να μολυνθούν με επιβλαβή φυτοφάρμακα, και βιομηχανικούς ρύπους, όπως τα PCBs και ο υδράργυρος.
Ακόμη και οι ελάχιστες ποσότητες μιας χημικής ουσίας, όταν βρίσκεται σε μια τροφή, μπορεί να βλάψει τα παιδιά. Λόγω των μικρών σωματικών τους μεγεθών, μια χημική ουσία μπορεί να έχει άσχημο αντίκτυπο στην υγεία των παιδιών πολύ περισσότερο από τους ενήλικες, αφού τα παιδιά τρώνε αναλογικά περισσότερο, καθώς μεγαλώνουν, από τους ενήλικες. Και τα βρέφη και τα παιδιά έχουν ανώριμα όργανα τα οποία δεν μπορούν να αποβάλουν, τόσο εύκολα, τις τοξίνες. Αυτές οι τοξίνες μπορούν να παρεμποδίσουν τη φυσιολογική ανάπτυξη ενός παιδιού και να προκαλέσουν κάποιες ασθένειες, μελλοντικά, στη ζωή του παιδιού.
Η έκθεση των παιδιών στις μολυσματικές ουσίες ξεκινά από την μήτρα καθώς πολλές από αυτές τις επιβλαβείς ουσίες όπως ο υδράργυρος και τα PCBs, μπορούν να περάσουν από τις τροφές στην κυκλοφορία του αίματος της μητέρας, κι ύστερα μέσω του πλακούντα στη μήτρα. Οι πρόσφατες μελέτες συνδέουν μερικές μολυσματικές ουσίες που περιέχονται στις τροφές με τη χαμηλή περιεκτικότητα σπέρματος, τις μαθησιακές δυσκολίες, την επιθετική συμπεριφορά, την εξασθενημένη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, τα προβλήματα αναπαραγωγής, και κάποιες ασθένειες όπως ο καρκίνος, η ενδομητρίωση και η νόσος του Parkinson.
ΠΟΙΟΙ ΕΙΝΑΙ ΟΜΩΣ ΟΙ ΕΝΟΧΟΙ;
Ανθεκτικοί (Έμμονοι) Οργανικοί Ρύποι (POPs)
Μεταξύ των τροφικών μολυσματικών ουσιών, πιο μεγάλη ανησυχία υπάρχει για τους Ανθεκτικούς (Έμμονους) Οργανικούς Ρύπους (POPs). Πολλοί θεωρούνται ως καρκινογόνοι και μπορούν να παρεμποδίσουν τη φυσιολογική ανάπτυξη των ορμονικών συστημάτων των ζώων και των ανθρώπων. Τα POPs δεν διασπώνται γρήγορα στο περιβάλλον, και μερικές φορές παραμένουν μέσα στο χώμα και στο νερό για δεκαετίες. Η ικανότητα που έχουν να διατηρούνται για πολύ μεγάλα χρονικά διαστήματα αυξάνει την πιθανότητα να συσσωρευτούν στις τροφές. Η διελδρίνη, ένα φυτοφάρμακο (εντομοκτόνο) που απαγορεύθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1974, συνεχίζει να ανιχνεύεται στα πεπόνια, το σπανάκι, τη σόγια, τις γλυκοπατάτες και σε άλλες σοδειές που καλλιεργούνται στις Ηνωμένες Πολιτείες σε επίπεδα που θεωρούνται επισφαλή (επικίνδυνα) από τον Οργανισμό Προστασίας του Περιβάλλοντος των Ηνωμένων Πολιτειών, σύμφωνα με την ανάλυση των στοιχείων της Ένωσης Καταναλωτών (CU) του Υπουργείου Γεωργίας των Η.Π.Α. (USDA) όσον αφορά στα υπολείμματα των φυτοφαρμάκων στις τροφές.
Άλλα POPs, όπως τα πολυχλωριούχα διφαινύλια (PCBs) και τα φουράνια, είναι βιομηχανικές χημικές ουσίες που εισάγονται τώρα στο περιβάλλον από τις περιοχές αποβλήτων. Τα PCBs, που κάποτε χρησιμοποιούνταν ευρέως στους ηλεκτρικούς μετασχηματιστές, αποτελούν μια σημαντική αιτία για να συνταχθούν συμβουλευτικές εκθέσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες σχετικά με την κατανάλωση ψαριών λόγω της μόλυνσης των υδάτινων πόρων. Τα PCBs μπορούν να προκαλέσουν αναπτυξιακές ανωμαλίες και νευρολογικές βλάβες, όπως προβλήματα μνήμης και μαθησιακές δυσκολίες, στα παιδιά.
Η διοξίνη, ένα υποπροϊόν λεύκανσης του χαρτιού με χρήση χλωρίου και η παραγωγή και αποτέφρωση (καύση) του πλαστικού PVC (βινίλιο), είναι ένας ισχυρός καρκινογόνος και ενδοκρινικός διαταράκτης (παράγοντας που διαταράσσει τη φυσιολογική ενδοκρινική λειτουργία) που είναι ευρέως διαδεδομένος στο περιβάλλον και στις τροφές.
Αν και POPs μπορεί να μολύνουν οποιοδήποτε είδος τροφής, τείνουν να συσσωρεύονται στο ζωικό λίπος, που βρίσκεται στην ανώτερη βαθμίδα της τροφικής αλυσίδας. Αυτό σημαίνει ότι τα ζώα, ιδιαίτερα εκείνα που βρίσκονται στην κορυφή της τροφικής αλυσίδας, όπως οι καρχαρίες καθώς και οι άνθρωποι, έχουν τις υψηλότερες συγκεντρώσεις POPs στους οργανισμούς τους. Τα POPs συγκεντρώνονται ιδιαίτερα στις λιπαρές τροφές όπως τα κρέατα, τα ψάρια, τα αυγά, το βούτυρο και το τυρί.
Η κατανάλωση πολλών λαχανικών, φρούτων και δημητριακών είναι πιθανόν η καλύτερη εναλλακτική λύση από την κατανάλωση πολλών λιπαρών.
Γεωργικά Φυτοφάρμακα (Εντομοκτόνα, Ζιζανιοκτόνα)
Λιγότερο ανθεκτικά, αλλά παρ’ όλα αυτά το ίδιο ισχυρά, είναι τα φυτοφάρμακα που χρησιμοποιούνται στις τροφές. Τα υπολείμματα των φυτοφαρμάκων στις τροφές που τα παιδιά τρώνε κάθε μέρα υπερβαίνουν συχνά τα ασφαλή επίπεδα, σύμφωνα με μια έκθεση της Ένωσης Καταναλωτών (CU). Ο χλωροπύριφος (Chlorpyrifos) (Dursban), μέλος της οργανοφωσφορικής οικογένειας των εντομοκτόνων που καταστρέφει το νευρικό σύστημα, ανιχνευόταν συχνά σε επικίνδυνα επίπεδα, μέσα από ελέγχους που γίνονταν από το Υπουργείο Γεωργίας των Η.Π.Α., στην παραγωγή. Γενικά, η Ένωση Καταναλωτών (CU) ανακάλυψε ότι περίπου 20 φυτοφάρμακα, όπου το καθένα από αυτά χρησιμοποιούνταν σε πολλές τροφές που άρεσαν πολύ στα παιδιά, ευθύνονται για το 95% των κινδύνων που διατρέχουν τα παιδιά και οι οποίοι συνδέονται με τη διατροφή.
Οι εταιρείες παιδικών τροφών έχουν προοδεύσει αλματωδώς όσον αφορά στη μείωση των φυτοφαρμάκων από τα προϊόντα τους. Στις παιδικές τροφές που παρασκευάζουν, χρησιμοποιούν περισσότερο φρούτα και λαχανικά που δεν περιέχουν φυτοφάρμακα. Και, σήμερα, υπάρχουν αρκετές πιστοποιημένες βιολογικές παιδικές τροφές στην αγορά.
Βαρέα Μέταλλα
Ως αποτέλεσμα της βιομηχανικής ρύπανσης, τα βαρέα μέταλλα είναι πιθανότερο να αποτελούν μέρος της διατροφής μας αυτήν την εποχή. Οι έγκυες γυναίκες, τα μωρά και τα μικρά παιδιά διατρέχουν το μεγαλύτερο κίνδυνο από τον υδράργυρο, ο οποίος μπορεί να προκαλέσει βλάβη στον εγκέφαλο, με την κατανάλωση τόνου και άλλων ψαριών. Ο υδράργυρος που περιέχεται στις εκπομπές αερίων από τις μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που καίνε κάρβουνο, στις αποτεφρώσεις, και τα εργοστάσια κατακάθεται στα κανάλια (διώρυγες).
Εκεί, μετατρέπεται μέσω των βακτηριδίων σε μεθυλουδράργυρο, μια εξαιρετικά τοξική μορφή που απορροφάται εύκολα από τα ψάρια. Τα επίπεδα υδραργύρου είναι υψηλότερα στα μεγάλα και αρπακτικά ψάρια, όπως ο τόνος, ο καρχαρίας, ο ξιφίας, το σκουμπρί, κλπ.
Ακόμη και σε χαμηλές δόσεις, ο υδράργυρος μπορεί να βλάψει τον αναπτυσσόμενο εγκέφαλο, έχοντας ως αποτέλέσμα διάφορα προβλήματα όπως η διάσπαση προσοχής, η εξασθένιση της μνήμης και της ομιλίας, και η απώλεια της κινητικής λειτουργίας. Σύμφωνα με τα Κέντρα για τον Έλεγχο και την Πρόληψη ασθενειών των Ηνωμένων Πολιτειών, το 6% των Αμερικανίδων, κατά την ηλικία της τεκνοποίησης, εμφανίζουν υψηλά επίπεδα υδραργύρου που είναι ικανά να βλάψουν το έμβρυο.
Όπως ο υδράργυρος, έτσι και το αρσενικό, το κάδμιο και το χρώμιο μπορούν να εισαχθούν στην τροφική αλυσίδα μέσω της βιομηχανικής ρύπανσης, παρόλο που το επίπεδο μόλυνσης των τροφών δεν είναι τόσο υψηλό.