Η Λαμπρή, η κορυφαία εορτή της Ορθοδοξίας, είναι ταυτισμένη με την επιστροφή των ανθρώπων στη φύση και οι περισσότεροι Έλληνες περιμένουν τις γιορτινές ημέρες για να επισκεφθούν τα χωριά τους. Τα ελληνικά χωριά «ανασταίνονται» υποδεχόμενα ξεριζωμένους κατοίκους και επισκέπτες κάθε Πάσχα. Στο χωριό μας, η επιστροφή δεν γίνεται μόνο από τη Σπάρτη ή την Αθήνα, αλλά και από τις ΗΠΑ, τον Καναδά και την Αυστραλία όπου ζουν πολλοί ντόπιοι. Όλα τα έρημα και απομονωμένα χωριά κατά τη διάρκεια του χειμώνα, τις μέρες αυτές γεμίζουν ζωή από ξεριζωμένους κατοίκους, που επιστρέφουν για να χαρούν με την οικογένεια και τους φίλους την Λαμπρή της Ορθοδοξίας.
Σας καλωσορίζουμε στο χωριό μας, την Κρεμαστή. Η Κρεμαστή βρίσκεται στην οροσειρά του Νότιου Πάρνωνα και υπήρξε κεφαλοχώρι και η πέμπτη πόλη σε πληθυσμό στην Πελοπόννησο. Το όνομα «Κρεμαστή» δόθηκε επειδή το χωριό μοιάζει να κρέμεται ανάμεσα στα γύρω βουνά σε υψόμετρο 850 μέτρων. Στην Κρεμαστή είχε το αρχηγείο του ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, τον Σεπτέμβρη του 1825. Εδώ, υπάρχει μια πλούσια πανίδα και χλωρίδα, ενώ φύονται αμέτρητα ενδημικά φυτά, δάση, πεύκα, έλατα, δρυς και πλατάνια Το δάσος από έλατα, που πολλές φορές καλύπτεται από χιόνια κατά τη διάρκεια του χειμώνα και βρίσκεται γύρω από το χωριό, οι πολλές τρεχούμενες πηγές, οι κήποι με λουλούδια, η πλακόστρωτη πλατεία και τα στενά δρομάκια συμπληρώνουν μια υπέροχη, γραφική εικόνα. Το χωριό είναι γεμάτο παραδοσιακά σπίτια, που έχουν καλά συντηρηθεί. Οι δυο ταβέρνες του χωριού, «ο Έλατος» και «η Κρεμαστή» στην κεντρική πλατεία του, διαθέτουν εξαιρετική παραδοσιακή κουζίνα, με φαγητά μαγειρεμένα από τοπικά προϊόντα. Μπορείτε να γευτείτε χειροποίητα μακαρόνια γκόγκες, άγρια χόρτα, φρέσκα άγρια μανιτάρια μαζεμένα ένα ένα από το βουνό, πίτες με χοντρό, τραγανό, χωριάτικο φύλλο και γέμιση από άγρια χόρτα και φρέσκο τοπικό τυρί, πιταρούδια, σαϊτιά, το ντόπιο νόστιμο αρνάκι ή κατσικάκι γάλακτος που αρωματίζεται με άγρια φρέσκα αρωματικά φυτά της εποχής, μαγειρεμένα με φαντασία και κόκορα κρασάτο με χειροποίητες χυλοπίτες. Όλα αυτά, γύρω από την ξυλόσομπα ή το τζάκι, σε πέτρινες αίθουσες με ξύλινο ταβάνι και φυσικά το τοπικό εξαιρετικό κρασί. Ο δροσερός καθαρός αέρας του χωριού θα σας κοκκινίσει τα μάγουλα και θα σας ανοίξει την όρεξη.
Ανάταση ψυχής αυτές οι μέρες στο χωριό. Ολάνθιστο, να μοσχοβολάει πασχαλιές και λιβάνι… Παλιοί φίλοι και συγγενείς που ξανασμίγουν. Ξυπνάς το πρωί από καμπάνες, νανουρίζεσαι το βράδυ από τα τροπάρια που ψέλνουν οι γυναίκες στον επιτάφιο. Ζυμώνεις κουλούρες, βάφεις αυγά και κατά ένα περίεργο τρόπο δεν κουράζεσαι από το φόρτο της ημέρας. Απεναντίας, ο φόρτος αυτός σε ξεκουράζει. Το Πάσχα ήταν μια γιορτή που οι καρδιές των ανθρώπων γέμιζαν με αγάπη και ο κόσμος γιόρταζε με ευλάβεια και κατάνυξη.
Όταν πλησιάζει το Πάσχα, κάθε χρόνο, νοιώθω ένα φτερούγισμα στην καρδιά, ξαναζώ το Πάσχα των παιδικών και εφηβικών μου χρόνων, σα να ’ναι τώρα. Ακούω το μελαγχολικό χτύπημα της καμπάνας τη Μεγάλη Παρασκευή και μετά το χαρμόσυνο το Μεγάλο Σάββατο, στην Ανάσταση και μυρίζω τα ζουμπούλια και τους μενεξέδες, που μαζεύαμε για να στολίσουμε τον Επιτάφιο.
Κάποτε, αλλά και τώρα τη Μεγάλη Εβδομάδα, η νηστεία έχει έναν ιδιαίτερα αυστηρό τόνο. Είναι και αυτή μια αρχαιότατη συνήθεια και αποτελεί ένα ξεχωριστό τμήμα της νηστείας της Μεγάλης Σαρακοστής. Όλες τις ημέρες απέχουμε από το λάδι και τηρούμε ξηροφαγία. Ακόμη και το Μεγάλο Σάββατο, είναι ημέρα αυστηρής νηστείας και είναι το μοναδικό Σάββατο του έτους που νηστεύουμε.
Η τήρηση της νηστείας είναι υπόθεση θέλησης, ψυχικής δύναμης και όχι γνώσης ή μόρφωσης. Όπως η σωματική άσκηση γυμνάζει το σώμα και το κάνει πιο σφριγηλό και ακμαίο, έτσι και η νηστεία γυμνάζει την ψυχή, «ει βούλει ισχυρόν ποιήσαι τον νουν, δάμασον την σάρκαν διά νηστείας», λέει ο Μέγας Βασίλειος. Αν ανακαλύψουμε ότι η χριστιανική ζωή είναι μάχη και προσπάθεια, τότε έχουμε κατανοήσει και το βασικό στοιχείο της νηστείας.
Η κουζίνα και η γαστρονομική παράδοση, αποτελούν βασικό συστατικό της πολιτιστικής ταυτότητας των λαών και μέσο επικοινωνίας των ανθρώπων. Η γιαγιά μου περιγράφει το τραπέζι της Λαμπρής ως κάτι λιτό και απλό. Την επομένη του Πάσχα συνήθιζαν να γιορτάζουν με την παραδοσιακή τυρόπιτα φτιαγμένη με φύλλο, άγρια χόρτα και φρέσκο τυρί και όταν την έψηναν μέσα στο φούρνο που έριχναν τα ξύλα και τη ζέσταιναν, κάλυπταν την πίτα με φρέσκα φύλλα λάπατου για να μη καεί. Το βράδυ της Ανάστασης τηγάνιζαν την συκωταριά και την έτρωγαν όλοι μαζί. Ανάλογα με το τι διέθετε η κάθε οικογένεια, έφτιαχναν την μαγειρίτσα απλή με τα ποδαράκια και την κοιλιά από το αρνί και την αυγόκοβαν.
Όταν επισκέφτηκα το κοιμητήριο του χωριού μου, μεγάλη εντύπωση μου έκανε, το ότι η πλειοψηφία των ανθρώπων που έχουν αποβιώσει ήταν από 90 και πάνω, αλλά και ένα ποσοστό πάνω από το 70% από αυτών ξεπερνούσαν την ηλικία των 100. Οι παππούδες και οι γιαγιάδες μας έχουν πολλά να μας διδάξουν για τη σωστή διατροφή.
Στην ελληνική, παραδοσιακή κουζίνα, η οποία ξεχωρίζει από τις άλλες, αποτελείται από το συνδυασμό των εξής παραγόντων: τα μοναδικά συστατικά, την ελληνική φιλοσοφία πάνω σε διατροφικά θέματα και στην ιδέα του να μοιράζεται κανείς τα γεύματα με άλλους. Το κλίμα της χώρας συμπληρώνει την όλη ατμόσφαιρα. Η ελληνική κουζίνα έχει τέσσερα μυστικά: τα καλά φρέσκα συστατικά, τη σωστή χρήση των μυρωδικών (βοτάνων) και των μπαχαρικών, το διάσημο ελληνικό ελαιόλαδο και την απλότητά της.
Την Κυριακή του Πάσχα, στο τραπέζι ενώνονται φίλοι, συγγενείς και γείτονες, ενώνεται η αγαλλίαση από την Ανάσταση του Κυρίου με τη χαρά για τον ερχομό της άνοιξης. Στο τραπέζι αυτό μαζί με τις παραδοσιακές συνταγές σας προσφέρουμε και τις ευχές μας για ένα χαρούμενο Πάσχα!
Σαλάτα από Ρόκα, Φινόκιο και Πορτοκάλι
Υλικά
1/4 φλιτζάνι κόκκινο κρεμμύδι κομμένο σε λεπτές φέτες
3 κουτ. ελαιόλαδο
1,5 κουτ. χυμό λεμονιού
2 μεγάλα πορτοκάλια
2 φλιτζάνια ρόκα (περίπου 10 μεγάλα κλαράκια) καθαρισμένα
1 μεγάλο βολβό μάραθου (φινόκιο), κομμένο στα τέσσερα κατά μήκος, χωρίς τον πυρήνα και κομμένα σε λεπτές εγκάρσιες φέτες
Εκτέλεση
Χτυπάμε τα ψιλοκομμένα κρεμμυδάκια, το ελαιόλαδο και το χυμό λεμονιού σε ένα μπολ για να αναμιχθούν. Βάζουμε αλατοπίπερο. Κόβουμε τα πορτοκάλια, ξεχωρίζουμε και καθαρίζουμε καλά τις φέτες. Αναμιγνύουμε τη ρόκα, το φινόκιο και το κρεμμύδι σε ένα μεγάλο μπολ. Ανακατεύουμε με αρκετό ντρέσινγκ, ώστε να καλυφθεί. Προσθέτουμε τις φέτες πορτοκαλιού και ανακατεύουμε. Βάζουμε ξανά αλατοπίπερο και σερβίρουμε.
Τζατζίκι με γιαούρτι και τυρί
Υλικά
100 gr γιαούρτι σακούλας
400gr ξινομυζήθρα, κατίκι ή άλλο κρεμώδες τυρί
1 αγγούρι πλυμένο με τη φλούδα του
5 σκελίδες σκόρδο
2 κουτ. σούπας δυόσμο φρέσκο ψιλοκομμένο
1 κουτ. σούπας άνηθο ψιλοκομμένο
2 κουτ. σούπας ξίδι
1 φλιτζάνι τσαγιού ελαιόλαδο
αλάτι (στην περίπτωση που το τυρί δεν είναι αλμυρό)
Εκτέλεση
Αφού πλύνουμε πολύ καλά το αγγούρι, το τρίβουμε με τη φλούδα και το αφήνουμε σε σουρωτό να στραγγίσει, πασπαλίζοντας το με λίγο αλάτι. Μετά από 5-10 λεπτά το στύβουμε πολύ καλά, το βάζουμε σε ένα μπολ, όπου αναμειγνύουμε όλα τα υλικά εκτός των μυρωδικών. Ανακατεύουμε και όταν το μείγμα ομογενοποιηθεί το κρατάμε στο ψυγείο. Σερβίρουμε σε μικρά μπολ, γαρνίροντας με το δυόσμο και το βασιλικό. Αν θέλετε μπορείτε να προσθέσετε και μια μικρή μαύρη ελιά.
Χορτόπιτα
Υλικά
½ κιλό έτοιμο φύλλο κρούστας ή 8 σπιτικά φύλλα
1 ½ κιλό χόρτα πλυμένα και καθαρισμένα (λάπαθα, σέσκουλα, καυκαλίθρες, μυρώνια, κρεμμυδάκια, διάφορα άγρια χόρτα κ.α.)
300 gr φέτα σκληρή λιωμένη με το πιρούνι
1 ½ ποτήρι λάδι
4 αυγά
λίγο πιπέρι
1 κουτ. της σούπας κοφτή αλάτι
Εκτέλεση
Αφού έχετε πλύνει τα χόρτα πολύ καλά, τα κόβετε και τα αφήνετε σε ένα σουρωτό να στραγγίσουν, ενώ τα έχετε πασπαλίσει και τρίψει με αλάτι. Στη συνέχεια τα στύβετε να φύγουν τα υγρά τους και τα ανακατεύετε με τη φέτα, τα αυγά, το πιπέρι και λίγο λάδι.
Χωρίζετε τα χόρτα σε τρία μέρη, λαδώνετε το ταψί του φούρνου, στρώνετε τα τρία φύλλα λαδωμένα και αφήνετε τις άκρες έξω από το χείλος του ταψιού. Στρώνετε τη μία δόση από τα χόρτα, γυρίζετε τα φύλλα προς τα μέσα και στρώνετε ακόμη ένα φύλλο. Το λαδώνετε, στρώνετε τη δεύτερη δόση από τα χόρτα, ένα φύλλο, το τρίτο μέρος από τα χόρτα και τέλος τα τρία φύλλα λαδωμένα. Αν περισσεύουν τα φύλλα έξω από το ταψί τα γυρίζετε προς το κάτω μέρος της πίτας. Χαράζετε με ένα κοφτερό μαχαίρι την επιφάνεια, αλείφετε με το υπόλοιπο λάδι και λίγο νερό και ψήνετε σε 200˚C για 50΄ περίπου.
Αρνί ή κατσίκι γεμιστό
Υλικά
1 κατσίκι ή αρνί μικρό
Για τη γέμιση
1 ματσάκι κρεμμυδάκια φρέσκα, ψιλοκομμένα
2 φλιτζανάκια του καφέ ρύζι
μαϊντανό ψιλοκομμένο
άνηθο
πιπέρι, αλάτι
½ κιλό κεφαλοτύρι κομμένο σε κύβους
εντόσθια με τα έντερα (χωρίς τα νεφρά)
λίγο βούτυρο γάλακτος
Εκτέλεση
Βράζετε τα εντόσθια, τα κόβετε ψιλά -ψιλά κομματάκια και τα καβουρντίζετε με το βούτυρο και τα κρεμμυδάκια. Προσθέτετε τα υπόλοιπα υλικά της γέμισης και τα βράζετε όλα μαζί. Τα αφήνετε να κρυώσουν.
Έχετε αλατίσει το κατσίκι ή το αρνί από νωρίτερα. Βάζετε τη γέμιση. Το τοποθετείτε στο φούρνο (στους 120-130˚C ράβετε και το ψήνετε στη γάστρα ώρες). Μπορείτε ακόμη να το τυλίξετε σε λαδόκολλα και να το ψήσετε σε χαμηλή θερμοκρασία.
Μαγειρίτσα
Υλικά
1 συκωταριά περίπου 750 gr από κατσικάκι
7-8 κουτ. σούπας ρύζι
½ κιλό σπανάκι
8 φρέσκα κρεμμυδάκια
1 ματσάκι άνηθο
3-4 κουτ. σούπας βούτυρο
3 αυγά
3 λεμόνια
Εκτέλεση
Βράζετε τη συκωταριά σε ελαφρά αλατισμένο νερό για 5-10 περίπου λεπτά. Την στραγγίζετε και την ψιλοκόβετε. Πλένετε πολύ καλά και κόβετε σε μικρά κομμάτια το σπανάκι. Το ζεματάτε σε λίγο χλιαρό νερό και το στραγγίζετε. Σε μεγάλη κατσαρόλα βάζετε το βούτυρο και τσιγαρίζετε τα κρεμμυδάκια ψιλοκομμένα. Μόλις μαραθούν, προσθέτετε και τα κομμάτια της συκωταριάς και μόλις ροδίσουν από όλες τις πλευρές προσθέτετε το σπανάκι και τον άνηθο ψιλοκομμένα, όσο αλατοπίπερο νομίζετε και 10-12 φλιτζάνια νερό ή ζωμό κρέατος. Σκεπάζετε την κατσαρόλα και μόλις βράσει το νερό χαμηλώνετε τη θερμοκρασία και σιγοβράζετε για 20΄περίπου. Ρίχνετε το ρύζι και σιγοβράζετε για άλλα 20΄ λεπτά.
Σε άλλη κατσαρόλα μεταφέρετε με μια βαθιά κουτάλα αρκετό από το ζουμί της μαγειρίτσας και εκεί ρίχνετε το χυμό των λεμονιών και ανακατεύετε καλά. Σε ένα μπολ χτυπάτε τα αυγά και προσθέτετε εκεί σταγόνα – σταγόνα το μείγμα του ζωμού με τα λεμόνια, ενώ ανακατεύετε συνεχώς. Βάζετε τη σούπα σε μέτρια φωτιά και ρίχνετε εκεί το αυγολέμονο χωρίς να διακόψετε το ανακάτεμα, προσέχοντας όμως να μην πάρει βράση η σούπα. Σερβίρετε αμέσως σε βαθιά πιάτα.
Καρυδόπιτα
Υλικά
1 κούπα ζάχαρη
1 κούπα γάλα
1/2 κούπα βούτυρο
2 κούπες καρύδια χοντροκοπανισμένα
1 κουτ. γλ. κανέλα
1/2 κουτ. γλ. γαρίφαλο τριμμένο
1 1/2 κούπα γαλέτα
1 1/2 κούπα αλεύρι
5 αυγά
1 κουτ. γλ. σόδα
3 κουτ. γλ. μπέικιν
2 κουτ. σούπας κονιάκ
για το σιρόπι
3 κούπες ζάχαρη
2 κούπες νερό
1 κουτ. σούπας χυμός λεμονιού
Εκτέλεση
Χτυπάμε το βούτυρο. Προσθέτουμε τη ζάχαρη και τα αυγά. Ρίχνουμε το γάλα, τα καρύδια ανακατεμένα με την κανέλα και τα γαρίφαλα. Ρίχνουμε τη σόδα διαλυμένη στο κονιάκ. Έχουμε ανακατέψει το αλεύρι με τη γαλέτα και το μπέικιν. Τα ρίχνουμε στο μίγμα ανακατεύοντας ελαφρά. Βουτυρώνουμε το ταψί και το πασπαλίζουμε ελαφρά με αλεύρι. Ψήνουμε για 1 ώρα σε δυνατό φούρνο στην αρχή, χαμηλώνουμε στη συνέχεια. Βράστε το σιρόπι για 5 λεπτά. Σιροπιάστε την καρυδόπιτα ζεστή.
Στην καρδιά της Άνοιξης, η Ελλάδα έχει να προσφέρει ατέλειωτες εναλλακτικές σε όσους θέλουν να ζήσουν την μυσταγωγία της Μεγάλης Εβδομάδας και τους αναστάσιμους ρυθμούς στους οποίους πάλλεται όλη η Φύση. Ελάτε να ζήσουμε από κοντά τα πιο σημαντικά έθιμα: τα κόκκινα αυγά, την ακολουθία του Επιταφίου, την Ανάσταση και ανήμερα τη μεγάλη γιορτή του Πάσχα με τον παραδοσιακό τρόπο.
Οι συνταγές δόθηκαν από τις ταβέρνες «ο Έλατος» και «η Κρεμαστή».
Καλό Πάσχα!!
Ματίνα Χρονοπούλου